Najnowsze badania statystyczne donoszą, że co piąte europejskie dziecko jest otyłe lub ma nadwagę, zaś w Polsce z tym problemem zmaga się średnio co siódme dziecko w wieku wczesnoszkolnym. Wśród nastolatków odsetek ten jest jeszcze wyższy i sięga aż 30%, co jest wynikiem zatrważającym. Ponad 80% otyłych nastolatków stanie się wkrótce otyłymi dorosłymi, gdyż udowodniono, że otyłość w wieku 15–17 lat wiąże się z 17,5 razy większym ryzykiem wystąpienia otyłości w dorosłym życiu. Wychodząc z domu i obserwując otaczające nas społeczeństwo z łatwością można stwierdzić, że dane te mają swoje realne odzwierciedlenie w rzeczywistości. Gdzie szukać przyczyn problemu, jak się przed nim ustrzec i jak radzić sobie z już zdiagnozowaną nadwagą u najmłodszych?

Przyczyny otyłości u dzieci i młodzieży

Powstawanie otyłości to długotrwały proces uwarunkowany zaburzoną równowagą pomiędzy spożyciem energii a jej wydatkowaniem. W największym skrócie oznacza to po prostu, że organizm nie zużywa nadmiaru kalorii przyjętych wraz z pokarmem i nadwyżkę odkłada jako zapas w formie tkanki tłuszczowej.

Ewolucja gatunku ludzkiego odbywała się w warunkach niedostatku pożywienia i doprowadziła do wytworzenia mechanizmu obronnego polegającego na zdolności do magazynowania energii. Jednak wraz z rozwojem gospodarki warunki życia zmieniły się diametralnie – aktywność fizyczna statystycznego człowieka spadła, a pożywienie stało się powszechnie dostępne i bardziej kaloryczne. Genetycznie jesteśmy nieprzystosowani do życia w naszych czasach. Ostatecznie jednak tylko 5% otyłości wykazuje podłoże genetyczne. Należy zatem szukać innych czynników prowadzących do otyłości.

Na nadwagę wpływ może mieć środowisko wewnątrzmaciczne (niewydolność łożyska, niedożywienie u matki lub hiperglikemia), sposób karmienia w okresie niemowlęcym (dzieci karmione piersią w pierwszych 6 miesiącach życia mają o 35% mniejsze prawdopodobieństwo otyłości w momencie rozpoczynania nauki w szkole) i późniejsze nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna dziecka i jego rodziny.

Na przestrzeni ostatnich lat dzieci stały się mniej aktywne fizycznie, nie wydatkują tyle energii, ile ich rówieśnicy kilka dekad temu. Siedzący tryb życia, spędzanie czasu przed telewizorem i komputerem oraz ciągłe podwożenie pociech do szkoły, przyjaciół czy na zajęcia dodatkowe negatywnie wpływa na metabolizm młodego człowieka. Każda godzina dziennie spędzona biernie przed ekranem wiąże się z wyższym o 2% prawdopodobieństwem wystąpienia nadmiernej masy ciała. Warto o tym pamiętać, planując codzienny grafik latorośli.

Potomek otyłych rodziców ma 70% szans na bycie otyłym, zaś u dziecka szczupłych rodziców ryzyko to wynosi tylko 10%, co skłania do wiązania tego faktu z wyborami dietetycznymi rodziny. Złe nawyki żywieniowe, które kształtują się w pierwszych latach życia, wytyczają prostą drogę do otyłości. Mało urozmaicona dieta oparta na wysokoprzetworzonej żywności obfitującej w tłuszcze nasycone i cukry proste, niewystarczająca ilość warzyw i owoców w menu, nadmierna ilość spożywanego jedzenia, wysokokaloryczne przekąski, słodzone napoje gazowane i soki owocowe, półprodukty zawierające duże ilości soli i konserwantów, posiłki spożywane w restauracjach sieci szybkiej obsługi, omijanie śniadania i zjadanie dużej porcji kalorii wieczorem to najczęściej popełniane błędy, których konsekwencje można zauważyć już po kilku czy kilkunastu miesiącach ich popełniania.

Konsekwencje otyłości

Destrukcyjny wpływ niewłaściwego trybu życia odbija się na funkcjonowaniu całego organizmu. Niestety, konsekwencje otyłości sięgają dużo dalej ponad kwestie estetycznego wyglądu ciała i wiążą się z szeregiem poważnych komplikacji zdrowotnych.

Dzieci z nadmierną masą ciała narażone są na wystąpienie zespołu metabolicznego, czyli zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej oraz nadciśnienie tętnicze. Przyczyny powikłań tkwią w nadmiernym nagromadzeniu trzewnej tkanki tłuszczowej oraz insulinooporności. Objawy te dotyczą aż 60% otyłych dzieci poddanych badaniom. Z duzym prawdopodobieństwem zostaną one zakwalifikowane w dorosłym życiu do grupy wysokiego ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, miażdżycy, hipertriglicerydemii, zmniejszonego stężenia cholesterolu HDL, zwiększonego stężenia cholesterolu LDL i nadciśnienia tętniczego.

Otyłość w wieku rozwojowym wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2, astmy oskrzelowej, niealkoholowego stłuszczenia wątroby, niewydolności nerek, zespółu policystycznych jajników, bezdechu sennego, nadciśnienia śródczaszkowego, zaburzeń kostno-mięśniowych wynikających z przeciążenia kości i mięśni szkieletowych oraz szeregu zaburzeń emocjonalnych spowodowanych brakiem akceptacji przez samego siebie, rodzinę i rówieśników (u około 50% bardzo otyłych nastolatków stwierdza się umiarkowane i poważne zaburzenia depresyjne, wysoki poziom niepokoju, lęku i agresji, brak samoakceptacji, problemy z akceptacją przez grupę rówieśniczą, izolacja społeczna i stygmatyzacja, nieprawidłowe poczucie łaknienia, zwiększone ryzyko nadużywania alkoholu, palenia papierosów i samobójstw). Później zaś, już w życiu dorosłym, podwyższa ryzyko raka piersi, okrężnicy i nerki, wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu oraz kamicy pęcherzyka żółciowego.

Leczenie otyłości

Otyłości najlepiej zapobiegać poprzez wdrażanie działań profilaktycznych, mających na celu zrównoważenie spożycia kalorii i ich wydatkowania przy utrzymaniu prawidłowego tempa wzrastania.

Proces ten powinien rozpoczynać się wraz z przyjściem na świat małego człowieka, bowiem karmienie piersią okazuje się istotnym czynnikiem zapobiegającym późniejszej otyłości. Mleko kobiece zawiera szereg substancji mających znaczenie w regulacji apetytu i równowagi energetycznej organizmu. Niemowlę karmione piersią na żądanie samo decyduje o częstotliwości i obfitości posiłków, a zatem wcześniej uczy się rozpoznawać oznaki sytości i głodu. Smak mleka matki zmienia się w zależności od tego, co spożywa, zatem kubki smakowe malucha są przygotowane na późniejsze doświadczenia związane z rozszerzaniem diety.

Profilaktyka otyłości u dzieci to również promowanie wysiłku fizycznego zarówno w szkole, jak i w czasie wolnym oraz równoczesne ograniczenie czasu spędzanego biernie. Ruch nie tylko zapobiega otyłości, ale również gwarantuje prawidłowy rozwoju dziecka i minimalizuje ryzyko wystąpienia wad postawy. Specjaliści mówią o minimum 1 godzinie aktywnej zabawy dziennie, przy ograniczeniu czasu spędzanego biernie do maksymalnie 2 godzin dziennie.

Mali pacjenci ze zdiagnozowaną otyłością powinni być pod obserwacją zespołu specjalistów, czuwających nad przebiegiem leczenia. Zespół ten powinien się składać z lekarza, psychologa, dietetyka oraz trenera lub rehabilitanta. Skuteczność terapii zależy od kompleksowości programu i holistycznego podejścia do problemu. Najważniejsze jest nastawienie na wypracowanie trwałych zmian w trybie życia i sposobie żywienia dziecka, a często też całej jego rodziny. Postępowanie musi być zawsze zindywidualizowane i dostosowane do aktualnych możliwości fizycznych i emocjonalnych dziecka, aby wdrożone zalecenia zostały przez dziecko zaakceptowane i zastosowane. Same dzieci, ale także i ich rodzice, bardzo często nie są świadomi popełnianych błędów dietetycznych. Edukacja żywieniowa jest więc podstawą do wprowadzenia zmian na lepsze.

Nieoceniona jest pomoc trenera lub rehabilitanta, który dokona oceny wydolności fizycznej dziecka i na jej podstawie indywidualnie zaproponuje ćwiczenia dla dziecka. Kluczowe jest tu dostosowanie rodzaju aktywności do możliwości dziecka i jego rodziny. Zaangażowanie wszystkich członków rodziny stwarza szansę realnego zwiększenia ilości czasu spędzanego na aktywnej rekreacji. Podczas kolejnych spotkań z trenerem personalnym powinna być modyfikowana intensywność i czas trwania wysiłku fizycznego, aby stopniowo zwiększać wydolność małego pacjenta, ale nie zniechęcać go do kolejnych wyzwań.

Doświadczony trener personalny pomoże dziecku przebrnąć przez początkowe stadium zniechęcenia do aktywności fizycznej i zaproponuje zróżnicowane zabawy ruchowe, dzięki którym nawet najbardziej oporny leniuszek z czasem polubi zajęcia wychowania fizycznego 🙂 Kreatywne podejście do fitnessu pozwala na różnorodne modyfikacje poszczególnych ćwiczeń, dzięki którym każdy znajdzie coś dla siebie. Pod czujnym okiem osobistego trenera możliwy jest także rozważny trening dzieci i młodzieży na siłowni, a zdolny instruktor jest w stanie zaszczepić w młodych umysłach pasję zdrowego stylu życia i wyzwolić prawdziwego ducha walki.

Wsparcie dobrego trenera podczas trudnego procesu leczenia otyłości u dzieci i młodzieży jest kluczem do sukcesu i znacznie przyspiesza osiągnięcie celu, którym jest wprowadzenie podstaw zrównoważonego, zbilansowanego trybu życia. W celu uzyskania większej ilości szczegółów zapraszamy do kontaktu z naszymi specjalistami.